طبقه بندی سنگهای رسوبی

سنگهای رسوبی آواری ازقطعات مجزا یا ذرات آواری تشکیل شده است که از سایر سنگها مشتق شده اند. این سنگها به طور عمده از کوارتز به همراه کانیهای دیگری همچون فلدسپار، آمفیبولها، کانیهای رسی و گهگاه از کانیهای آذرین و متامورفیکی تشکیل شده اند. اگر بخواهیم سنگهای رسوبی آواری را بر حسب اندازه دانه ها مورد مطالعه قرار دهیم ،شیل با دانه هایی به ابعاد کمتر از 0.004میلیمتر کوچکترین، سنگهای سیلیسی با دانه های به ابعاد 0.004 تا 0.06 میلیمتر کمی بزرگتر و ماسه سنگها با دانه هایی به ابعاد 0.06 تا 0.2 میلیمتر درشتتر ودرنهایت کنگلومرا و برش با دانه هایی به ابعاد 2 تا 256 میلیمتر در بین سنگهای رسوبی درشت ترین اند. طبقه بندی سنگهای رسوبی آواری از آنجا که تنوع بسیار زیادی دارند ،چندان آسان نیست. از سوی دیگر، می بایست به اندازه ذرات ( اندازه متوسط ذرات و حداقل و حداکثر اندازه آنها)، ترکیب ذرات، سیمان و ماتریکس ( به ذرات کوچکی که در فضای بین ذرات بزرگتر قرار گرفته اند، اطلاق می گردد) نیز توجه داشت. طبق بندی شیلها که غالبا از کانیهای رسی تشکیل شده اند، معمولا بر اساس نوع ترکیب ولایه بندی صورت می گیرد. سنگهای رسوبی آواری دانه درشت بر اساس اندازه ذرات و نیز نوع ترکیب آنها طبقه بندی می شونند.برای مثال، کوارتزیت رسوبی نوعی ماسه سنگ است که از کوارتز بسیار خالص تشکیل شده است؛ آرکوز نوعی ماسه سنگ است که از کانی کوارتز و فلدسپار فراوان تشکیل شده است؛ گریوک (greywacke) نوعی ماسه سنگ است که از کانیهای کوارتز، رس، فلدسپار، و قطعات سنگی متافوریکی تشکیل شده است که از رسوباتی که براثر جریانهای گل آلود حمل و ته نشین می گردد، ایجاد می شود. تمامی سنگها تدریجا بر اثر هوازدگیهای شیمیایی و مکانیکی تجزیه می شونند. هوازدگی مکانیکی عبارت اند از خرد شدن سنگها به ذرات کوچکتر بدون ایجاد تغییرات در ترکیبات شیمیایی آنها. فرایند انجماد از فاکتورهای مهم در هوازدگیهای شیمیایی است. طی این فرایند، آب به درون ترکها و شکافه ها ی سنگها نفوذ کرده و بر اثر انجماد موجب انبساط سنگ می گردد. نیروهایی که بر اثر فرایند انبساط بر سنگها اعمال می شود به حدی است که موجب بازشدگی بیشترترکها و نیز شکستگی سنگها می شود. با گسترش نواحی قرار گرفته درمعرض فاکتورهای ایجاد کننده هوازدگی شیمیایی و فیزیکی ، شکستگی سنگها افزایش می یابد. هوازدگی شیمیایی به خردشدگی سنگ بر اثر واکنشهای شیمیایی اطلاق می گردد. طی این فرایند،کانیها در ترکیبات سنگی به صورت ذراتی در می آیند به سهولت می توانند جدا شوند. در هوازدگیهای فیزیکی و شیمیایی ، آب و هوا هر دو نقش به سزایی دارند.ناپایداری کانیهای سازنده سنگهای آذرین تحت شرایط نرمال اتمسفری بیشتر است ، به گونه ای که کانیهایی که در دماهای بالاتر تشکیل شده اند در مقایسه با آن دسته از کانیهایی که در دماهای پایینتر تشکیل می شونند، سریعتر دچار هوازدگی می شونند. سنگهای آذرین عموما بر اثر تماس با اب ، خصوصا محلولهای اسیدی و قلیایی خورده می شونند و تمامی کانیهای متداول آذرین ( به استثنای کوارتز که بسیار مقاوم است) بر اثر این نوع هوازدگی شیمیایی به کانیهای رسی و مواد شیمیایی محلول تبدیل می شونند. ذرات سنگ به شکل رس، سیلت، ماسه وشن بر اثر فرایندهای فرسایشی ( عموما آب، و در موارد نادرتر یخچالها و جریانهای بادی) به مکانهای جدید انتقال پیدا کرده و عموما در نواحی کم ارتفاع تر مجددا ته نشین می شونند. رسوبات توسط جریانهای آبی و رودخانه ها در مسیر متوقف شده و نهشته های مخروط افکنی ، دشت های سیلابی و دلتاها را در اعماق رودخانه ها و کف دریاها ایحاد می کند. بادها می توانند عامل جابجایی مقادیر زیادی ماسه و سایر ذرات ریزتر باشند. یخچالهای طبیعی نیز حجمهای عظیمی از نمونه های معمولا جور نشده نظیر تیلها را منتقل و در نهایت ته نشین می سازند. این ذرات نهشته ای در نهایت فشرده و به یکدیگر می چسبند و سنگهای رسوبی آواری را ایجاد می کنند. برخی سنگها از کانیهای خنثی و یا بی اثر نظیر کوارتز، زیرکون، روتیل و مانیتیت تشکیل شده اند که در برابر هوازدگیهای فیزیکی و شیمیایی مقاوم اند وکوارتز یکی از مقاومترین آنهاست. سنگهای رسوبی بیوژنیک سنگهای رسوبی بیوژنیک از ترکیبات کربنی تشکیل شده اند که توسط ارگانیسمهای زنده ایجاد می شونند نظیر مرجانها، نرم تنان، روزنه داران که بستر اقیانوسها را با لایه هایی از کلسیت که بعدها به سنگ اهک تبدیل می شونند ، می پوشانند. از دیگر نمونه های سنگهای رسوبی بیوژنیک می توان ساختارهای جلبکی نواری و ندولهای ریز رانام برد که در ترکیبات گچی ( که خود از دسته سنگهای رسوبی بیوژنیک ، نوعی سنگ اهک، به شمار می آید) و نیز زغال سنگ (که از تحت فشار قرار گرفتن بقایای گیاهان گرمسیری ایجاد می شونند) یافت می شونند. سنگهای رسوبی ته نشین شده
سنگهای رسوبی بر اثر تبخیر محلولهایی همچون آب دریاها که کانیهایی نظیر هالیت و سنگ گچ در آنها حل شده اند ایجاد می شونند.